Theo dữ liệu của hải quan Trung Quốc, nước này đã nhập khẩu số lượng kỷ lục 15,6 triệu tấn sầu riêng vào năm 2024, tăng 9,4% so với cùng kỳ năm trước. Giá trị nhập khẩu tăng 4,1% lên mức cao nhất mọi thời đại là 6,99 tỷ USD, mặc dù tốc độ này chậm so với tốc độ tăng trưởng bùng nổ 66% được ghi nhận vào năm 2023 sau khi Việt Nam chính thức gia nhập thị trường.
Việt Nam đang tạo thành "thế chân vạc" cùng với Thái Lan, Malaysia và một số nước khác trong cuộc cạnh tranh quyết liệt để giành thị phần tại Trung Quốc khi sầu riêng, được mệnh danh "vua của các trái cây", trở thành lựa chọn thời thượng của giới trẻ nước này.
Sự phổ biến của sầu riêng ở Trung Quốc
Theo blogger Husheng san da Aiyue trên trang Baijiahao (Trung Quốc), sự phổ biến của sầu riêng ở Trung Quốc khá thú vị.
Ban đầu, đây chỉ là một loại trái cây mới lạ và chỉ có một số ít người Trung Quốc dám thử. Mặc dù nhiều người cho rằng sầu riêng khó ăn và có mùi giống như "cá, tôm thối" nên tránh xa, nhưng cũng có không ít người thích nó.
Với dân số đông đảo và sức mua mạnh mẽ ở Trung Quốc, doanh số bán sầu riêng đã tăng đáng kể. Và người Trung Quốc đã gắn hầu hết mọi thứ với sầu riêng. Các nhà hàng cho ra mắt nhiều món ăn và dịch vụ liên quan đến sầu riêng như BBQ sầu riêng, buffet sầu riêng, cà phê latte sầu riêng, bánh kem sầu riêng…
Sự phát triển của video ngắn phát sóng trực tiếp và thương mại điện tử đã thu hút nhiều người nếm thử sầu riêng hơn. Trên Douyin (Tiktok phiên bản Trung Quốc), chủ đề về sầu riêng đã được phát hơn 1,24 tỷ lần.
Trên nền tảng video ngắn Kuaishou của Trung Quốc, số lượt tìm kiếm bằng từ khóa "sầu riêng" trong năm 2023 tăng 138,3% so với cùng kỳ, và số lượng video liên quan đến sầu riêng được đăng tải cũng tăng 94,6%.
Hiện nay, ở các thành phố lớn của Trung Quốc, sầu riêng không đơn thuần chỉ là một loại trái cây nữa mà đã trở thành lựa chọn thời thượng của giới trẻ. Một số người tiêu dùng thậm chí còn coi việc ăn sầu riêng là một cách để tận hưởng cuộc sống chất lượng cao.
Nữ diễn viên Trung Quốc nổi tiếng Phạm Băng Băng thưởng thức sầu riêng tại Malaysia. Ảnh: SCMP
Sầu riêng Thái Lan đối mặt thách thức
Thái Lan từng có lợi thế khi là người khai phá thị trường sầu riêng Trung Quốc. Ngay từ năm 2003, Thái Lan đã trở thành quốc gia đầu tiên nhận được sự chấp thuận từ Tổng cục Hải quan Trung Quốc để xuất khẩu sầu riêng tươi trực tiếp sang nước này.
Vì Thái Lan đi trước một bước và có hệ thống trồng trọt, quản lý và xuất khẩu hoàn thiện nên nước này luôn thống trị thị trường sầu riêng Trung Quốc. Ví dụ, Trung Quốc đã nhập khẩu tổng cộng 825.000 tấn sầu riêng tươi vào năm 2022, trong đó gần 95% đến từ Thái Lan.
Hoạt động trồng sầu riêng ở Thái Lan có quy mô lớn, năng suất cao và có nhiều loại. Các loại sầu riêng như Golden Pillow và Chanee đặc biệt phổ biến trên thị trường Trung Quốc. Golden Pillow luôn là loại sầu riêng bán chạy nhất trên thị trường Trung Quốc vì thịt quả mọng, thơm ngọt và hiệu quả kinh tế cao.
Thái Lan lâu nay vẫn thống trị thị trường sầu riêng của Trung Quốc, chiếm 68% lượng nhập khẩu vào năm 2023. Tuy nhiên, thị phần của nước này tại Trung Quốc đã giảm xuống còn 57% vào năm ngoái, nguyên nhân là do các vấn đề về chất lượng từ việc khai thác quá mức các đồn điền công nghiệp và sản lượng sụt giảm giảm do nắng nóng khắc nghiệt.
Việt Nam từng soán ngôi Thái Lan vào tháng 9/2024
Theo số liệu của hải quan Trung Quốc, với lượng sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc tăng 37,56% lên 2,9 tỷ USD vào năm 2024, Việt Nam nắm giữ khoảng 41,5% thị phần, tăng từ mức 33% một năm trước đó.
Thậm chí, tính riêng tháng 9 năm ngoái, Việt Nam từng vượt qua Thái Lan để trở thành quốc gia cung cấp sầu riêng lớn nhất cho Trung Quốc.
Việt Nam bắt đầu xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc từ năm 2022. Nhờ vị trí địa lý gần Trung Quốc, chi phí vận chuyển thấp và giá cả cạnh tranh hơn nên sầu riêng Việt Nam đã nhanh chóng giành được vị thế trên thị trường Trung Quốc.
Diện tích trồng sầu riêng ở Việt Nam cũng đang mở rộng, lên tới 110.000 ha vào năm 2023, tăng 24% so với một năm trước đó.
Tuy nhiên, sầu riêng Việt Nam vẫn còn chưa đồng đều về mặt chất lượng và chịu ảnh hưởng nhiều của biến đổi khí hậu và thời tiết khắc nghiệt. Ví dụ, do vấn đề thời tiết vào tháng 10/2024, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Trung Quốc đã giảm gần 70% so với tháng trước đó và khoảng 42% so với cùng kỳ năm trước.
Khách hàng ăn lẩu sầu riêng tại một nhà hàng ở Thượng Hải. Ảnh: Reuters
Sầu riêng tươi Malaysia chính thức vào Trung Quốc
Malaysia đang tìm cách tiếp cận thị trường cao cấp, tập trung vào những loại sầu riêng chất lượng cao như Musang King và Black Thorn. Đây là những đại diện cho sầu riêng chất lượng cao và được người tiêu dùng trung và cao cấp tại Trung Quốc đặc biệt ưa chuộng.
Ngày 24/8/2024, lô sầu riêng tươi đầu tiên từ Malaysia đã nhập khẩu vào Trung Quốc bằng chuyến bay thuê bao, đánh dấu việc sầu riêng tươi Malaysia chính thức có mặt tại thị trường Trung Quốc.
Trước đây, chỉ có sầu riêng đông lạnh của Malaysia mới được xuất khẩu sang Trung Quốc.
Trong 5 tháng cuối năm 2024, xuất khẩu sầu riêng tươi của Malaysia sang Trung Quốc đạt 5,7 triệu USD.
Với việc được cấp phép xuất khẩu sầu riêng tươi, khả năng cạnh tranh của Malaysia trên thị trường sầu riêng Trung Quốc chắc chắn sẽ được nâng cao hơn nữa.
Bên cạnh đó, Philippines cũng có kế hoạch xuất khẩu 50.000 đến 60.000 tấn sầu riêng sang Trung Quốc mỗi năm.
Diện tích trồng sầu riêng ở Philippines khoảng 20.000ha, sản lượng hàng năm dưới 100.000 tấn.
Mặc dù sầu riêng Philippines chưa được biết đến nhiều trên thị trường Trung Quốc, nhưng nó lại có hương vị riêng biệt.
Do các yếu tố như khoảng cách vận chuyển và chi phí, nguồn cung và thị phần sầu riêng Philippines tại thị trường Trung Quốc vẫn còn hạn chế.
Hữu Hiển
