Ảnh hiếm 100 năm trước của Thiếu Lâm Tự
Cách đây hơn một trăm năm, Thiếu Lâm Tự nằm ở núi Tung Sơn, thuộc huyện Đăng Phong, thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam, Trung Quốc, hiện lên với một khung cảnh tĩnh mịch lạ thường. Cổng chùa phủ đầy rêu phong, sân chùa vắng lặng, không có tiếng ồn ào của du khách, không có tiếng rao hàng của tiểu thương. Chỉ có vài võ tăng canh giữ ngôi chùa cổ nghìn năm. Nhiếp ảnh gia người Nhật đã dùng ống kính ghi lại khung cảnh hoang sơ bị thời gian lãng quên này.
Bước qua cổng Thiếu Lâm Tự năm 1920, trước mắt hiện ra những bức tường loang lổ và con đường đá gồ ghề. Bức hoành phi "Thiếu Lâm Tự" do vua Khang Hy ngự bút vẫn treo cao trên cổng, nhưng không thể che giấu vẻ hoang tàn của ngôi chùa. Khác với khung cảnh huyên náo ngày nay, Thiếu Lâm Tự khi đó tĩnh lặng đến mức có thể nghe thấy tiếng gió luồn qua mái hiên.
Thiếu Lâm Tự ở thời điểm đó, cổng chùa loang lổ, sân chùa tĩnh mịch. Không có tiếng ồn ào của du khách, không có tiếng rao của hàng rong, chỉ có vài võ tăng canh giữ ngôi chùa cổ nghìn năm.
Trên nền điện Thiên Phật, 48 vết lõm hiện rõ, đó là dấu vết do các võ tăng luyện công hàng trăm năm để lại. Những chi tiết này lặng lẽ kể về cuộc sống Phật giáo Thiền tông và võ thuật chân thực. Tàng Kinh Các ẩn mình trong những tán cây cổ thụ, bên trong pháp đường, kinh sách được xếp ngay ngắn.
Đình bia của vua Càn Long và bia đá do vua Đường Thái Tông ban tặng vẫn đứng sừng sững trong sân chùa. Chữ trên bia tuy đã mờ, nhưng vẫn mang theo sự tôn kính của các vị vua chúa qua các triều đại dành cho Tổ đình Thiền Tông này. Toàn bộ ngôi chùa hòa mình vào núi Thiếu Thất phía sau, toát lên vẻ thanh tịnh, không màng thế sự.
Năm 1920, khi bức ảnh được chụp, Thiếu Lâm Tự tuy có vẻ đổ nát nhưng vẫn giữ được nét phong cốt nghìn năm. Các nhà sư trong chùa không thể ngờ rằng một tai họa lớn đang đến gần. Tháng 3 năm 1928, Thiếu Lâm Tự đã bị phóng hỏa đốt chùa. Ngọn lửa cháy dữ dội suốt hơn bốn mươi ngày. Điện Thiên Vương, Đại Hùng Bảo Điện, lầu chuông trống, pháp đường và hơn mười công trình kiến trúc cốt lõi khác đều bị thiêu rụi. Hơn năm nghìn cuốn kinh sách Phật giáo bị thiêu hủy, cùng với bản khắc gỗ của Thiếu Lâm Tự Chí và các di vật bằng đá quý giá qua các thời đại.
Vụ hỏa hoạn năm 1928 này trở thành một trong những thảm họa tàn khốc nhất trong lịch sử 1500 năm của Thiếu Lâm Tự.
Sau khi chụp ảnh, nhiếp ảnh gia đã mang những tấm phim âm bản về Nhật Bản. Nhiều năm sau, những hình ảnh này được lưu giữ tại chùa Đạt Ma ở Kyoto. Ngôi chùa này và Thiếu Lâm Tự đều thuộc hệ thống Thiền Tông, và hai nơi đã có giao lưu từ lâu. Tại ngôi chùa ở nước ngoài này, những hình ảnh ghi lại khung cảnh của Thiếu Lâm Tự đã lặng lẽ nằm im suốt hơn bảy mươi năm.
Mùa đông năm 1991, bước ngoặt đã đến. Trụ trì Thiếu Lâm Tự dẫn đoàn võ tăng sang thăm Nhật Bản và làm khách tại chùa Đạt Ma ở Kyoto. Khi xem qua tập ảnh của chùa, ông tình cờ phát hiện ra những bức ảnh quý giá này. Nhìn thấy hình dáng ban đầu của Đại Hùng Bảo Điện, Tàng Kinh Các, điện Thiên Phật trước khi bị hỏa hoạn, trụ trì ngay tức khắc nhận ra giá trị lịch sử của những hình ảnh này.
48 bức ảnh được trụ trì mang về Thiếu Lâm Tự ngay lập tức gây chấn động. Đối với ngôi chùa đang lên kế hoạch trùng tu, những hình ảnh này cung cấp nguồn tư liệu gốc không thể thay thế. Các học giả xem đây như báu vật. Thông qua việc nghiên cứu chi tiết các bức ảnh, họ đã xác nhận được hình dáng mái của Đại Hùng Bảo Điện, kỹ thuật kết cấu gỗ của lầu chuông trống và các đặc điểm kiến trúc khác.
Cách thức lưu trữ kinh sách và cảnh tu hành của các nhà sư được ghi lại trong ảnh đã bổ sung cho những thiếu sót trong ghi chép văn bản. Những phát hiện này đã cung cấp nền tảng lịch sử vững chắc cho công trình trùng tu sau này. Năm 1998, khi Thiếu Lâm Tự khởi công trùng tu Đại Hùng Bảo Điện, các thợ thủ công đã trực tiếp đối chiếu với kết cấu cột kèo, kiểu dáng ngói trong ảnh để thi công. Việc phục hồi từng viên gạch, từng viên ngói cuối cùng đã giúp công trình kiến trúc cốt lõi này hồi sinh. Theo một nghĩa nào đó, những bức ảnh cũ này đã mang lại sự sống mới cho Thiếu Lâm Tự bị thiêu rụi.
Nhìn những bức ảnh cũ năm 1920 rồi so sánh với Thiếu Lâm Tự ngày nay, sự khác biệt thật đáng kinh ngạc. Ngày xưa, trước cổng chùa là những cây cổ thụ cao vút, bậc đá phủ đầy rêu phong. Ngày nay, quảng trường rộng mở, xe buýt du lịch xếp hàng dài. Ngày xưa, các nhà sư tọa thiền tĩnh tâm trong điện Thiên Phật. Ngày nay, các võ tăng biểu diễn võ thuật cho du khách xem. Ngôi chùa hoang vắng năm nào giờ đã trở thành khu du lịch 5A đón tiếp hơn 3 triệu lượt khách mỗi năm.
Giá trị của những bức ảnh trăm năm này vượt xa ý nghĩa tham khảo cho việc phục hồi kiến trúc. Chúng lưu giữ hồn Phật giáo Thiền tông và võ thuật của Thiếu Lâm Tự, tinh thần tu hành kiên định giữa chốn hoang sơ.
Tổng hợp
