Thời gian qua, nhiều bệnh viện tuyến cuối tiếp nhận các ca đột quỵ chịu hậu quả nặng nề do dùng sai cách An cung ngưu hoàng hoàn. Có bệnh nhân xuất huyết não thì mất cơ hội điều trị, có bệnh nhân nhồi máu não thì lỡ “thời gian vàng”. Ngoài ra, có trường hợp ngộ độc thủy ngân, asen khi dùng thuốc không rõ nguồn gốc để “phòng bệnh”.
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, An cung ngưu hoàng hoàn không phải thuốc phòng ngừa hay cấp cứu đột quỵ. Việc tự ý sử dụng có thể gây ngộ độc, làm nặng thêm tình trạng bệnh và khiến người bệnh mất đi “thời gian vàng” điều trị.
An cung ngưu hoàng hoàn vốn là một phương thuốc trong y học cổ truyền, xuất hiện từ thế kỷ 18. Thuốc được dùng trong một số trường hợp đặc biệt như viêm não, viêm màng não, sốt cao gây hôn mê, với mục đích “thanh nhiệt, giải độc, trấn kinh, khai khiếu”.
Tuy nhiên, qua truyền miệng và quảng cáo, loại thuốc này đã bị gán cho “sứ mệnh” sai lệch: trở thành “bảo bối phòng và cấp cứu đột quỵ". Nỗi sợ bệnh tật cùng sự thổi phồng thương mại khiến nhiều người tin rằng chỉ cần uống An cung ngưu hoàng hoàn sẽ an toàn, thậm chí dùng định kỳ để “ngừa” đột quỵ. Trên thị trường, các nhãn hiệu đa dạng, bao bì sang trọng, nhưng hiếm ai đặt câu hỏi: liệu thuốc này thực sự phù hợp và an toàn hay không?
An cung ngưu hoàng hoàn (Ảnh minh họa: Internet).
Bác sĩ Hoàng cho biết trong An cung ngưu hoàng hoàn có nhiều dược liệu quý nhưng đồng thời chứa các thành phần nguy hiểm có thể kể tới như:
- Chu sa (HgS): chứa thủy ngân, độc cho não, thận và gan; tích lũy lâu dài có thể gây run tay, suy giảm trí nhớ, rối loạn hành vi. Khi gặp nhiệt, nguy cơ giải phóng thủy ngân càng cao.
- Hùng hoàng (As₄S₄): là hợp chất asen. Ngộ độc cấp có thể gây nôn, tiêu chảy, co giật; ngộ độc mạn dẫn đến tổn thương gan, thận, da và nguy cơ ung thư.
- Xạ hương: có thể kích thích tử cung co bóp, gây sảy thai, vì vậy chống chỉ định tuyệt đối ở phụ nữ mang thai.
Ngoài ra, việc sử dụng dài ngày có thể dẫn tới rối loạn tiêu hóa, dị ứng, ảnh hưởng tim mạch, hoặc che lấp triệu chứng thần kinh sớm, khiến người bệnh trì hoãn đi viện.
Vì sao An cung ngưu hoàng hoàn không thể cấp cứu đột quỵ?
Bác sĩ Hoàng cho hay đột quỵ có hai thể chính: Nhồi máu não (chiếm 80–85%): cần tái thông mạch máu bằng thuốc tiêu sợi huyết trong 4,5 giờ đầu, hoặc lấy huyết khối bằng can thiệp mạch não; Xuất huyết não (chiếm 15–20%): mục tiêu là cầm máu, giảm áp lực nội sọ.
“Rõ ràng, không thể có một viên thuốc nào vừa “làm tan cục máu” lại vừa “cầm máu” được. Dùng An cung ngưu hoàng hoàn có thể khiến tình trạng xuất huyết nặng thêm trong trường hợp bệnh nhân gặp thể xuất huyết não”, bác sĩ Hoàng cảnh báo.
Điều nguy hiểm hơn, người nhà thường mất thời gian quý giá khi cho bệnh nhân uống thuốc, bón nước, hy vọng “thần dược” có tác dụng. Trong khi đó, mỗi phút trôi qua, gần 2 triệu tế bào thần kinh trong não bị hủy hoại. "Thời gian vàng" để cứu sống và giảm di chứng bị bỏ lỡ, bác sĩ Hoàng nói.
Cấp cứu đột quỵ.
Người dân cần làm gì khi nghi ngờ đột quỵ?
Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh, nguyên tắc đơn giản nhất là nhớ quy tắc FAST:
- Face: méo miệng, xệ một bên mặt.
- Arm: yếu hoặc liệt tay chân.
- Speech: nói ngọng, khó nói.
- Time: gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
Trong lúc chờ xe cấp cứu, cần đặt bệnh nhân nằm nghiêng an toàn nếu có rối loạn ý thức, đảm bảo thông khí, không cho ăn uống hay dùng thuốc. Việc quan trọng nhất là ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng để bác sĩ có cơ sở chỉ định điều trị.
Bác sĩ Hoàng khuyến cáo, thay vì tích trữ An cung ngưu hoàng hoàn, mỗi người cần:
- Ăn uống lành mạnh: giảm muối, hạn chế mỡ động vật, tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt;
- Vận động ít nhất 150 phút mỗi tuần;
- Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia;
- Kiểm soát bệnh mạn tính: tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, rung nhĩ.
“An cung ngưu hoàng hoàn không phải “thần dược” cho đột quỵ, thậm chí có thể trở thành “con dao hai lưỡi” gây hại tính mạng. Điều quan trọng nhất khi nghi ngờ đột quỵ là nhận biết sớm các dấu hiệu FAST, gọi ngay 115 và đưa người bệnh đến bệnh viện có khả năng can thiệp. Phòng bệnh hiệu quả nằm ở thói quen sống lành mạnh và tuân thủ điều trị y khoa, chứ không phải trông cậy vào một viên thuốc”, bác sĩ Hoàng thông tin.
