Trong bài viết của Oilprice đăng tải ngày 6/2/2025 có đoạn, thủy điện - nguồn năng lượng tái tạo hàng đầu thế giới, đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể từ hạn hán do biến đổi khí hậu và các vấn đề về môi trường ngày một gia tăng.
Cây viết kỳ cựu của Oilprice phân tích, cho đến nay, thủy điện là nguồn năng lượng xanh lớn nhất thế giới. Trên quy mô toàn cầu, các nhà máy thủy điện sản xuất nhiều năng lượng hơn tất cả các nguồn năng lượng tái tạo khác cộng lại.
Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng công suất thủy điện mới đã chậm lại trong những năm gần đây và ngành này đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng hiện tại và tương lai, từ các sự cố gia tăng và cường độ hạn hán trong bối cảnh biến đổi khí hậu, cùng các tác động tiêu cực lớn đến môi trường liên quan đến các đập lớn.
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) nhấn mạnh, một trong những thách thức lớn nhất của thủy điện chính là hạn hán.
Hạn hán tại Nam Xương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc, ngày 28 tháng 8 năm 2022. Ảnh: REUTERS/Thomas Peter
Hạn hán lan rộng liên quan đến biến đổi khí hậu đã khiến các con sông chảy thấp hơn hoặc thậm chí khô cạn hoàn toàn, gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng (theo nghĩa đen) ở hạ lưu đối với các nhà máy sản xuất thủy điện.
Đây là minh chứng: Vào năm 2022, hạn hán nghiêm trọng ở lưu vực sông Dương Tử của Trung Quốc đã cắt giảm 26% tiềm năng thủy điện, gây ra tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng và thúc đẩy sản xuất điện từ than ở nước này tăng.
Theo Phys.org, sản lượng thủy điện của thế giới đã giảm mạnh trong nửa đầu năm 2023. Sự sụt giảm trên toàn thế giới đó bắt nguồn từ Trung Quốc. Trên thực tế, gần ba phần tư mức giảm trên toàn thế giới này là do đợt hạn hán nghiêm trọng của Trung Quốc.
Siêu đập Tam Hiệp giảm sức mạnh vì hạn hán
Worldatlas bình luận, thủy điện là trụ cột trong chương trình năng lượng xanh của Trung Quốc, giúp quốc gia này cắt giảm khí thải độc hại cho môi trường và chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch hơn.
Nước xả ra từ đập Tam Hiệp. Ảnh: Internet
Là quốc gia sản xuất thủy điện hàng đầu thế giới, Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào "bộ sưu tập" đập và trữ lượng nước rộng lớn của mình ở những nơi như Vân Nam và Tứ Xuyên. Các nhà máy điện phục vụ một phần nhu cầu điện của đất nước đồng thời hỗ trợ quản lý nguồn nước và kiểm soát lũ lụt.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các khu vực bao gồm Vân Nam đã chứng kiến lượng mưa giảm mạnh. Với lượng mưa ít hơn đáng kể, Trung Quốc đã chứng kiến mực nước hồ chứa xuống mức thấp kỷ lục, làm giảm tiềm năng khai thác năng lượng của nguồn năng lượng đáng tin cậy này.
Nằm trên sông Dương Tử thuộc tỉnh Hồ Bắc, đập Tam Hiệp này được coi là nhà máy thủy điện lớn nhất thế giới tính theo công suất lắp đặt - 22,5 Gigawatt. Thế nhưng, vì hạn hán, siêu đập này cũng không thể cấp điện đầy đủ cho người dân.
Đập Tam Hiệp trên sông Dương Tử ở Trung Quốc. Nguồn: Shutterstock
The Guardian thông tin, sông Dương Tử là con sông lớn thứ ba thế giới, cung cấp nước uống cho hơn 400 triệu người dân Trung Quốc và là tuyến đường thủy quan trọng nhất đối với nền kinh tế Trung Quốc. Sông này cũng rất quan trọng đối với siêu đập Tam Hiệp, nhưng mùa hè 2022, mực nước đã xuống mức thấp kỷ lục. Lưu lượng nước trên thân chính của sông Dương Tử thấp hơn 50% so với mức trung bình của 5 năm qua.
Việc mất dòng nước chảy vào siêu đập Tam Hiệp của Trung Quốc đã gây ra "tình hình nghiêm trọng" ở Tứ Xuyên, nơi có hơn 80% năng lượng từ thủy điện. Việc giảm sản lượng thủy điện đã gây ảnh hưởng đến dân cư hạ lưu, bao gồm thành phố Trùng Khánh và tỉnh Hồ Bắc.
Nguồn nước cạn kiệt từ thủy điện đe dọa sự ổn định kinh tế vốn đã căng thẳng của Trung Quốc. Tất cả những điều này làm nổi bật cách hạn hán, ngay cả khi xảy ra ở cấp độ khu vực, có thể tác động đến toàn bộ quốc gia. Nó cũng cho thấy lý do tại sao cần có các chiến lược năng lượng đa dạng và linh hoạt nếu mực nước tiếp tục giảm mạnh.
Mục tiêu lớn của Trung Quốc
Năm 2023, tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên của Trung Quốc tiếp tục đối mặt với một đợt hạn hán lớn. Năm 2024, các đợt hạn hán và nắng nóng thậm chí còn khắt nghiệt và kéo dài hơn, từ tây bắc đến đông Trung Quốc, nơi nào cũng thiếu nước, đất đai nứt nẻ.
Tất cả các điều này đã cắt giảm sản lượng thủy điện của họ (riêng sản lượng điện của Tam Hiệp giảm một phần ba) và Trung Quốc phải sử dụng nhiều than và các nhiên liệu truyền thống khác cho nhu cầu năng lượng.
Công nhân khai thác than ở làng Fengjie thuộc thung lũng Tam Hiệp, Trung Quốc. Nguồn: Shutterstock/amnat30
Tuy nhiên, ngay cả khi những trở ngại này còn hiển hiện, thủy điện vẫn quan trọng đối với mục tiêu sử dụng năng lượng sạch hơn của Trung Quốc.
Các khoản đầu tư đang diễn ra vào các dự án thủy điện quy mô lớn, cũng như các sáng kiến nhằm cải thiện quản lý nước và tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo khác. Tất cả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đạt được các mục tiêu năng lượng và môi trường dài hạn của Trung Quốc.
Năm 2021, Trung Quốc đặt ra hai mục tiêu chính cho mình. Mục tiêu đầu tiên liên quan đến việc đạt mức phát thải carbon cao nhất vào năm 2030. Mục tiêu thứ hai thậm chí còn tham vọng hơn - họ muốn trở thành trung hòa carbon vào năm 2060.
Bernice Lee, chủ tịch hội đồng cố vấn tại tổ chức thúc đẩy phát triển bền vững Chatham House ở London (Anh), cho biết “Nhìn về tương lai, khi tần suất các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt có xu hướng tăng lên, tương lai có thể còn ảm đạm hơn nữa.”
Do đó, Trung Quốc nói riêng và các quốc gia khác nói chung, muốn đạt được các mục tiêu khí hậu thì cần có các chính sách thông minh đủ khả năng thích ứng với mọi tình huống phía trước.
Tham khảo: OP, World Atlas, The Guardian
