OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, đang rơi vào vòng xoáy tranh cãi sau khi công bố kế hoạch chuyển đổi từ mô hình phi lợi nhuận sang vì lợi nhuận. Theo Wall Street Journal, các công tố viên tại California và Delaware đã mở cuộc điều tra, lo ngại rằng việc tái cấu trúc có thể vi phạm luật quản lý quỹ từ thiện. Nhiều tổ chức xã hội dân sự, công đoàn và cựu nhân viên cũng lên tiếng lên tiếng ngăn chặn, cho rằng động thái này đi ngược lại sứ mệnh ban đầu mà OpenAI từng cam kết.
Trong bối cảnh đó, giới lãnh đạo OpenAI đã bàn đến kịch bản rời khỏi California nếu quá trình chuyển đổi bị phức tạp hóa bởi các quy định pháp lý. Đây được xem là bước đường cùng để bảo vệ khoản đầu tư khổng lồ mà công ty đang theo đuổi. Theo kế hoạch, OpenAI có thể huy động tới 19 tỷ USD vốn mới, một con số cần thiết để xây dựng hạ tầng điện toán, chip AI và trung tâm dữ liệu – yếu tố sống còn trong cuộc đua với Google DeepMind, Anthropic hay xAI của Elon Musk.
Trước làn sóng chỉ trích, OpenAI từng đưa ra một số nhượng bộ như giữ lại cơ chế giám sát của tổ chức phi lợi nhuận, cam kết chi 50 triệu USD cho cộng đồng và các dự án xã hội. Tuy nhiên, sự nhượng bộ này không làm giảm lo ngại. Một số báo cáo liên quan đến việc ChatGPT bị sử dụng trong những tình huống tiêu cực càng khiến các cơ quan quản lý siết chặt quan điểm rằng công ty đang đặt lợi ích kinh doanh lên trên an toàn cộng đồng.
Không chỉ dừng ở đó, cuộc chiến pháp lý với Elon Musk phủ bóng lên tương lai OpenAI. Musk cáo buộc công ty này phản bội sứ mệnh phi lợi nhuận ban đầu để chạy theo lợi nhuận. Thẩm phán tại California từ chối bác đơn kiện này, cho phép vụ việc tiếp tục và dự kiến đưa ra xét xử vào năm 2026.
Các cựu nhân viên cũng liên tục lên tiếng. Trong thư gửi công tố viên California, họ cho rằng việc chuyển đổi sang mô hình vì lợi nhuận sẽ xóa bỏ những công cụ giám sát hiện tại, đồng thời kêu gọi cải cách mạnh mẽ để tổ chức phi lợi nhuận có thực quyền hơn trong việc đảm bảo an toàn và minh bạch. Những tiếng nói phản biện này nhận được sự ủng hộ của nhiều chuyên gia AI, trong đó có cả Geoffrey Hinton – “cha đỡ đầu của AI” – người từng cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn nếu trí tuệ nhân tạo được phát triển thiếu kiểm soát.
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng OpenAI vẫn đang là một “cỗ máy tăng trưởng” hiếm có trong ngành công nghệ. Tính đến giữa năm 2025, công ty đạt doanh thu khoảng 12 tỷ USD với hơn 20 triệu người dùng trả phí và 5 triệu khách hàng doanh nghiệp.
Được biết OpenAI dự kiến “đốt” 8 tỷ USD trong năm nay và leo thang lên hàng chục tỷ USD mỗi năm trong giai đoạn 2026–2028. Ước tính, công ty có thể phải chờ đến năm 2029 mới bắt đầu có lãi và đặt mục tiêu doanh thu 200 tỷ USD vào năm 2030.
OpenAI đang đứng ở một ngã rẽ đầy mâu thuẫn. Một mặt, họ cần nguồn vốn khổng lồ để duy trì vị thế dẫn đầu trong ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo toàn cầu; mặt khác, việc theo đuổi mô hình vì lợi nhuận lại châm ngòi cho những phản ứng dữ dội về đạo đức, pháp lý và niềm tin công chúng. Trong cuộc chơi mà cả an toàn và lợi nhuận đều là bài toán nan giải, câu hỏi lớn đặt ra là: liệu OpenAI có thể vừa duy trì sứ mệnh ban đầu, vừa bảo đảm nguồn lực tài chính khổng lồ để nuôi dưỡng tham vọng?
Theo: WSJ
