NSND Thanh Tú (sinh năm 1944) xuất thân trong một gia đình trí thức ở Hà Nội. Bà là con thứ hai trong một gia đình có 8 anh chị em. Từ năm 1960 đến năm 1964, bà theo học và tốt nghiệp tại Trường Sân khấu Hà Nội (nay là Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội).
Năm 17 tuổi, bà đã tham gia diễn xuất. Ở lĩnh vực điện ảnh bà từng tham gia các phim Biển lửa, Tiền tuyến gọi, Em bé Hà Nội (1974), Vùng trời (1975)... Đặc biệt, với vai chị Nhu trong phim Sao tháng Tám, NSND Thanh Tú để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng khán giả nhiều thế hệ.
NSND Thanh Tú chia sẻ, Sao tháng Tám là một hồi ức đẹp trong cuộc đời nữ nghệ sĩ. Cơ duyên bà đến với vai diễn này rất tình cờ.
Nhan sắc của NSND Thanh Tú thời trẻ.
Năm 1976, trong lúc đạo diễn Phạm Văn Khoa đang tổ chức buổi thử vai cho bộ phim Chị Dậu, đạo diễn Trần Đắc tình cờ nhìn thấy Thanh Tú và lập tức quyết định chọn bà vào vai Nhu trong bộ phim Sao Tháng Tám.
Khi đạo diễn Trần Đắc đề nghị giao vai cho Thanh Tú, giám đốc hãng phim đã bày tỏ sự phản đối. Ông cho rằng bà khó có thể hóa thân thành hình ảnh một nữ chiến sĩ kiên cường, chịu đựng gian khổ, hy sinh vì cách mạng, nhất là khi Thanh Tú vốn quen thuộc với những vai diễn tiểu thư thành thị trước đó. Tuy nhiên, bằng sự tin tưởng tuyệt đối và sự kiên quyết của mình, đạo diễn Trần Đắc đã bảo vệ sự lựa chọn, đồng thời dành thời gian động viên, hướng dẫn bà trong suốt quá trình hóa thân nhân vật.
Nhờ sự chỉ dẫn tận tình ấy, nghệ sĩ Thanh Tú đã chinh phục được cả những người hoài nghi bằng một màn hóa thân ấn tượng, khắc họa trọn vẹn vẻ đa diện của nhân vật Nhu. Từ một nữ sinh trường Đồng Khánh thanh lịch, bà hóa thành công nhân lam lũ mang thai đến nhà máy lao động, thành người đàn bà quê mùa đánh giậm dưới ao, rồi người bán bánh cuốn khéo léo, nhanh miệng, và cuối cùng trở thành nữ lãnh đạo phong trào vùng ven đô kiên cường, rắn rỏi.
Vai Nhu trong Sao tháng Tám đã giúp NSND Thanh Tú giành giải Bông Sen Vàng cho Nữ diễn viên xuất sắc nhất năm 1977.
Sau thành công quá lớn của vai Nhu, NSƯT Thanh Tú từ chối tham gia các dự án điện ảnh khác cho đến năm 1984.
Đến năm 1984, nghệ sĩ Thanh Tú tham gia các bộ phim như: Tình yêu và khoảng cách, Truyện cổ tích cho tuổi 17, Thời hiện tại, Gánh hàng hoa, Mối tình sau song sắt…
Những năm gần đây, NSND Thanh Tú xuất hiện trong các dự án phim giờ vàng của VTV như: Gặp em ngày nắng, Mình yêu nhau, bình yên thôi, Vui lên nào, anh em ơi…
Hiện tại, NSND Thanh Tú vẫn tham gia diễn xuất.
Trải qua hai cuộc hôn nhân đổ vỡ, bà cho biết mình coi trọng sự bình yên trong tâm hồn. Những lúc rảnh rỗi, bà thường gặp những người bạn thân thiết để hàn huyên, trò chuyện. Bên cạnh đó, nghệ sĩ Thanh Tú cũng tìm tới đạo Phật như một điểm tựa tinh thần, giúp bà nuôi dưỡng sự bình thản, an nhiên.
Năm 2024, bà nhận danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân trong lần trao tặng thứ 10 tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Chia sẻ Dân Việt về cảm xúc khi nhận danh hiệu này ở tuổi 80, nghệ sĩ Thanh Tú chia sẻ: "Thú thật, tôi cũng hơi xấu hổ khi hơn 60 năm làm nghề mới có thể nhận danh hiệu này. Nhưng nói thế cũng chỉ là chút tự ái cá nhân, bởi với tôi, vinh dự này vô cùng cao quý.
Thời gian qua, đôi lúc tôi buồn khi nhiều đồng nghiệp không trân trọng danh hiệu mình nhận được, để công chúng phản ứng, cho rằng vinh quang trao cho họ không xứng đáng".
NSND Thanh Tú cũng khẳng định, danh hiệu này không chỉ là niềm vui của riêng bà: "Đó còn là hạnh phúc đối với gia đình tôi, những người sinh thành ra tôi, những người thân, khán giả yêu quý và luôn theo dõi tôi trong sự nghiệp".
