Cú lật kèo ngoạn mục
Vào ngày 22/7, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo rằng thuế nhập khẩu ô tô đối với xe sản xuất tại Nhật Bản vào Mỹ đã được giảm xuống 15% từ mức hiện tại là 25%. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành cảnh báo rằng ánh sáng ở cuối đường hầm vẫn chưa đến.
"Hiệp định thương mại ký kết với Mỹ chắc chắn là một sự nhẹ nhõm vì nó mang lại sự chắc chắn rằng thuế nhập khẩu của Mỹ đối với xe ô tô sản xuất tại Nhật Bản sẽ không tăng lên mức bị trừng phạt," Stefan Angrick, trưởng bộ phận kinh tế Nhật Bản và các thị trường mới nổi tại Moody's Analytics, cho biết.
"Tuy nhiên, tôi sẽ ngần ngại gọi đây là tin tốt. Mức thuế nhập khẩu 15% vẫn cao hơn nhiều so với mức mà Nhật Bản bắt đầu. Và mức thuế 15% chắc chắn là cao hơn mức mà hầu hết mọi người mong đợi”, ông Angrick nhận định.
Thách thức lớn hơn, theo các nhà phân tích, đến từ sự trỗi dậy mạnh mẽ của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc trên toàn cầu. Trung Quốc, từng là một thị trường tăng trưởng quan trọng đối với các thương hiệu Nhật Bản nay đã trở thành đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ.
Một thách thức chính đối với các nhà sản xuất Nhật Bản là sự cạnh tranh gia tăng từ Trung Quốc, Angrick cho biết. Việc Trung Quốc đẩy mạnh sản xuất tiên tiến đã biến quốc gia này thành một đối thủ đáng gờm ngay khi nhu cầu trong nước đối với ô tô sản xuất tại Nhật Bản bắt đầu suy giảm, ông nói thêm.
Karl Brauer, nhà phân tích điều hành tại iSeeCars, cũng đồng quan điểm khi nhận định rằng các phương tiện Trung Quốc giá rẻ vẫn là "mối đe dọa lớn nhất" đối với ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản và triển vọng kinh tế của nước này.
Trung Quốc hiện là nhà sản xuất và xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới, đặc biệt là ô tô điện. Sự thống trị ngày càng tăng của Trung Quốc trong các thành phần quan trọng và đổi mới EV đang dần siết chặt các nhà sản xuất ô tô nước ngoài.
Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc cũng đã thực hiện những bước tiến đáng kể vào khu vực Đông Nam Á — nơi lâu nay do các thương hiệu Nhật Bản như Toyota, Honda và Nissan chiếm ưu thế — khiến việc duy trì thị phần toàn cầu từng vững chắc của các nhà sản xuất Nhật Bản trở thành một cuộc chiến khó khăn.
Theo một báo cáo năm 2025 của PwC, thị phần của các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản tại Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines, Việt Nam và Singapore, được gọi chung là ASEAN-6, đã giảm từ 68,2% vào năm 2023 xuống còn 63,9% vào năm 2024.
"[Ô tô Trung Quốc] đang mở rộng vào các thị trường mà các công ty Nhật Bản từng có một vị thế mạnh. Thái Lan là một ví dụ," chuyên gia của Moody's Analytics cho biết.
Ngoài Đông Nam Á, thị trường xuất khẩu ô tô lớn thứ hai của Nhật Bản cũng đang bị Trung Quốc cạnh tranh: Australia.
Một nghiên cứu gần đây được Ủy ban đại lý ô tô Australia ủy quyền dự báo rằng Trung Quốc sẽ vượt qua các quốc gia khác để trở thành nguồn nhập khẩu xe ô tô hàng đầu của Australia trong vòng một thập kỷ tới.
Tới năm 2035, 43% tổng số xe nhập khẩu vào Australia được dự báo sẽ được sản xuất tại Trung Quốc, tăng từ mức 17% dự kiến vào năm 2025, báo cáo cho biết. Ngược lại, nhập khẩu từ Nhật Bản được dự báo sẽ giảm từ 32% vào năm 2025 xuống còn 22% vào năm 2035.
Thách thức trong nước?
Bên cạnh sự cạnh tranh bên ngoài, ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản đang phải đối mặt với những thách thức kinh tế trong nước, bao gồm lạm phát cao và chi tiêu tiêu dùng yếu — tương tự như các nền kinh tế phát triển khác.
Trong khi các nhà sản xuất ô tô lớn như Toyota tiếp tục đạt thành công trong nước, Nissan đặc biệt dễ bị tổn thương do mối đe dọa ngày càng tăng từ ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc, Brauer giải thích.
Những sai lầm trước đây của ban lãnh đạo và kế hoạch đóng cửa các nhà máy càng làm tăng thêm khó khăn cho công ty. Nissan có kế hoạch đóng cửa bảy trong số 17 nhà máy của mình vào năm tài chính 2027 và giảm 15% lực lượng lao động toàn cầu như một phần của kế hoạch tái cơ cấu.
"Tổng thể, triển vọng cho ngành ô tô Nhật Bản là rất thách thức," Angrick của Moody’s nói.
Trong khi quy mô toàn cầu và mạng lưới sản xuất đa dạng của Toyota mang lại lợi thế tương đối trong việc đối phó với những thách thức này, các nhà sản xuất nhỏ hơn như Subaru và Mazda đang chịu nhiều sức ép hơn, Mio Kato, người sáng lập Lightstream Research cho biết.
Mặc dù Subaru và Mazda phải đối mặt với "gánh nặng cao hơn đáng kể," nhưng họ lại có lợi thế khi có mối quan hệ mạnh mẽ với Toyota, Kato nói.
Mazda, ví dụ, chia sẻ một nhà máy chung với Toyota, trong khi Subaru đang hợp tác với Toyota để sản xuất một chiếc xe điện phát triển chung dự kiến sẽ ra mắt vào năm 2026.
Trong dài hạn, Kato tin rằng những mối quan hệ này có thể sẽ được làm sâu sắc hơn, có thể dẫn đến việc hợp nhất chính thức dưới "mái nhà" của Toyota.
"Tôi không mong đợi [một sự hợp nhất] sẽ xảy ra trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, đó chắc chắn là điều họ sẽ phải cân nhắc khi nhìn về cuối thập kỷ này," ông nói.
Tuy nhiên, các nhà phân tích thừa nhận rằng mức thuế đã được Trump xác nhận mang lại ít nhất một lợi ích: một số tính khả đoán.
Mặc dù vẫn còn quá sớm để suy đoán đầy đủ về tác động lâu dài của hiệp định thương mại mới giữa Mỹ và Nhật Bản, việc có một hiệp định thuế xác nhận sẽ giúp Nhật Bản...
Tham khảo: CNBC
