Khi những trạm xăng mang thương hiệu Shell tại Indonesia lần lượt giăng biển “tạm hết”, không ít người dân cảm thấy bàng hoàng. Câu chuyện không chỉ là sự cố logistics đơn thuần mà là dấu hiệu nêu bật về một cuộc khủng hoảng sâu hơn đang âm ỉ trong ngành năng lượng Indonesia — quốc gia vốn giàu tiềm năng, nhưng khó khăn trong cân bằng giữa phát triển, quản trị và chuyển đổi xanh.
Tin tức đầu tiên về tình trạng thiếu hụt xăng xuất hiện từ cuối tháng 8 năm 2025, khi Shell thông báo phải điều chỉnh giờ hoạt động các trạm xăng, cắt giảm nhân viên trực và hạn chế loại xăng bán ra do lượng tồn kho ngày càng cạn kiệt. Không chỉ Shell, doanh nghiệp BP-AKR (phụ trách hệ thống BP) cũng gặp chung áp lực đó, đặc biệt với các loại xăng không trợ giá như RON 92 và RON 95.
Ngọn nguồn đến từ sự đảo chiều trong thói quen tiêu dùng. Trong nửa đầu năm 2025, bê bối lớn về Pertamina — doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò chủ lực trong ngành năng lượng Indonesia — khiến niềm tin người dân lung lay. Họ dần chuyển sang mua xăng từ các nhà bán lẻ tư nhân như Shell hoặc BP, tìm kiếm chất lượng và độ tin cậy cao vượt trội.
Song, dù nhu cầu tăng vọt, các công ty như Shell lại bị “cột tay” bởi hạn ngạch nhập khẩu nhiên liệu không trợ giá. Mặc dù năm 2025 họ được tăng hạn ngạch thêm 10 % so với năm trước, nhưng con số này tỏ ra quá nhỏ khi áp lực nhu cầu đã vượt xa. Hơn nữa, chính phủ yêu cầu các nhà bán lẻ tư nhân nhập nhiên liệu qua Pertamina — vốn vẫn giữ lượng hạn ngạch nhập khẩu lớn — thay vì tự nhập khẩu quốc tế.
Tuy nhiên, việc mua từ Pertamina không suôn sẻ như tưởng tượng. Các công ty như BP-AKR hoặc Vivo từ chối mua lô hàng của Pertamina vì lo ngại hàm lượng ethanol trong xăng là 3,5 %, không phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật mà họ yêu cầu. BP-AKR cũng nói rằng Pertamina không thể cung cấp giấy chứng nhận xuất xứ (certificate of origin), khiến họ e ngại về rủi ro pháp lý. Kết quả, trong khi tồn kho xăng đang cạn dần, các nhà bán lẻ vẫn chưa thể chốt được nguồn cung thay thế, khiến tình trạng “cháy kho” lan rộng.
Bài phân tích từ The Jakarta Post cho biết, khi các thương hiệu tư nhân bị căng thẳng về nguồn cung, người dân đành đổ về trạm Pertamina — bất chấp vụ bê bối nhiên liệu gây mất niềm tin — vì đó là lựa chọn duy nhất còn sót lại. Một người lái xe kể rằng anh phải xếp hàng dài hơn 30–40 phút tại trạm Pertamina gần nhà, dù biết giá xăng có thể bị pha trộn hoặc chất lượng thấp hơn kỳ vọng.
Chính phủ nhanh chóng vào cuộc. Ngoài việc khuyến nghị các nhà bán lẻ hợp tác với Pertamina, Bộ Năng lượng Indonesia còn cho phép Pertamina nhập nhiên liệu cơ bản để cung cấp cho các nhà bán lẻ, để họ tự pha trộn. Pertamina cũng đã đề xuất một lô hàng 16.000 kilolít xăng để cấp cho Shell và BP-AKR, trong khi vẫn giữ phần lớn hạn ngạch nhập khẩu chưa dùng đến để đối phó với nhu cầu cấp bách.
Câu chuyện thiếu xăng không chỉ ảnh hưởng đến Shell mà lộ rõ sự nhạy cảm của hệ thống năng lượng Indonesia – nơi mà một cú sốc nhỏ về cầu hay gián đoạn chuỗi cung ứng có thể gây xáo trộn lớn. Dù quốc gia này được xem là một cường quốc xuất khẩu than và có tiềm năng năng lượng tái tạo đáng kể (như địa nhiệt, năng lượng mặt trời), song việc sản xuất dầu trong nước giảm dần buộc họ phải phụ thuộc vào nhập khẩu dầu và xăng để đáp ứng nhu cầu trong lĩnh vực giao thông và công nghiệp.
Trợ giá nhiên liệu từ lâu là công cụ để ổn định xã hội và hỗ trợ người nghèo, nhưng nó cũng làm méo mó thị trường, gây tốn kém cho ngân sách và bóp méo cơ chế giá thị trường. Khi giá dầu quốc tế nhảy múa, gánh nặng tài khóa gia tăng nhanh chóng. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng truyền tải điện, hệ thống lưới điện và cơ chế lưu trữ năng lượng chưa đủ mạnh để tiếp nhận một làn sóng năng lượng tái tạo rộng lớn.
Được biết, bên cạnh việc giải quyết gốc rễ quản trị và cơ cấu thị trường, Indonesia đang thử nghiệm nâng tỷ lệ bio-diesel từ mức B40 lên B50, nhằm giảm nhu cầu nhập khẩu dầu thô. Cùng lúc, việc cải cách chính sách trợ giá để hướng đến nhóm thu nhập thấp thay vì trợ giá đại trà, cũng như minh bạch hơn trong phân bổ hạn ngạch nhập khẩu cho doanh nghiệp tư nhân, có thể giúp cân bằng cạnh tranh và ổn định nguồn cung.
Theo: Reuters, Jakarta Global
