Đó là gạo. Trong năm 2024, Việt Nam đứng thứ 3 thế giới về xuất khẩu gạo, chỉ sau Ấn Độ 17 triệu tấn, Thái Lan 10 triệu tấn. Trong năm qua, Việt Nam đã đạt kỷ lục cả về sản lượng và giá trị xuất khẩu, khoảng 9 triệu tấn, với 5,7 tỷ USD.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khối lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam trong tháng 2 ước đạt 560 nghìn tấn, với giá trị là 288,2 triệu USD. Như vậy, tính chung trong 2 tháng đầu năm 2025, nước ta đã xuất khẩu 1,1 triệu tấn gạo, đạt 613 triệu USD, tăng 5,9% về lượng nhưng lại giảm 13,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo tiêu chuẩn 5% hiện ở mức 389 USD/tấn (giảm 1 USD/tấn); gạo 25% tấm có mức giá 364 USD/tấn (giảm 3 USD/tấn); và gạo 100% tấm ở mức 307 USD/tấn (giảm 3 USD/tấn).
Giá gạo trong nước lao dốc trong nhiều ngày qua. Ảnh: TL
Về thị trường tiêu thụ, trong 2 tháng đầu năm 2025, Philippines vẫn là khách hàng lớn nhất của gạo Việt Nam, khi chiếm 38,6% thị phần giá trị xuất khẩu sang thị trường này (giảm 35,5% so với cùng kỳ năm 2024). Trong khi đó, xuất khẩu gạo của nước ta sang Bờ Biển Ngà và Ghana tăng trưởng mạnh, lần lượt gấp 8,6 lần và 4,1 lần so với cùng kỳ.
Tại thị trường trong nước, giá gạo cũng đang lao dốc trong nhiều ngày qua. Cụ thể, các loại gạo phổ biến quanh mức từ 18.000 – 20.000 đồng/kg. Một số loại gạo thông dụng còn lùi về mức từ 14.000 – 15.000 đồng/kg. Ngay cả ST25, loại gạo nổi tiếng của Việt Nam từng nhiều lần được xếp hạng là gạo ngon nhất thế giới, cũng đang giảm khoảng 10.000 đồng/kg, khi chỉ còn 27.000 – 29.000 đồng/kg.
Vì sao xuất khẩu gạo tăng về lượng nhưng giảm về giá trị?
Dù xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng nhưng lại giảm giá trị trong 2 tháng đầu năm 2025. Ảnh: VGP
Rõ ràng những con số trên cho thấy có một nghịch lý đang xảy ra là xuất khẩu gạo của nước ta đang tăng về lượng nhưng lại giảm về giá trị. Về vấn đề này, theo các chuyên gia, trong những tháng đầu năm 2025, thương mại ngành lúa gạo toàn cầu có diễn biến phức tạp khi nguồn cung thế giới trở nên dư thừa. Cụ thể, nhu cầu nhập khẩu của các quốc gia trên thế giới giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn. Hơn nữa, các thị trường nhập khẩu lớn lại đang thận trọng trong việc dự trữ và thu mua gạo.
Trong khi đó, thực tế các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) của nước ta lại đang thu hoạch rộ lúa vụ Đông Xuân. Do đó, có hiện tượng giá thu mua lúa bị giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2024.
Theo GS. TS Bùi Chí Bửu, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học nông nghiệp miền Nam nhận định, giá gạo thế giới giảm còn giá gạo Việt Nam lao dốc là do doanh nghiệp của chúng ta tranh mua tranh bán. Việc này cũng giống như câu chuyện con tôm, con cá trước đây. Trên thực tế, theo số liệu báo cáo, có 30% doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị ngành hàng lúa gạo.
Tuy nhiên, theo kinh nghiệm và hiểu biết thực tế của GS, có khoảng 10% phần còn lại chỉ làm phần ngọn là mua đi bán lại, cạnh tranh phá giá lẫn nhau. Điều này vô tình "giết chết" những doanh nghiệp tổ chức sản xuất theo chuỗi. Mặt khác, hai hiệp hội như Hiệp hội Lương thực VN (VFA) và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo (VIETRISA) lại chưa thể hiện được hết vai trò của mình trong những lúc cần thiết và quan trọng như thế này.
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, điểm yếu của ngành gạo Việt Nam là dồn trứng vào một giỏ, cụ thể là quá phụ thuộc vào một vài thị trường truyền thống. Vì vậy, để phát triển bền vững ngành hàng lúa gạo, các chuyên gia cho rằng trước tiên cần phải tổ chức lại sản xuất, chia nhỏ thị trường, đặc biệt là những thị trường ngách nhưng có giá trị và giá bán cao. Thứ hai, cần phát triển dòng sản phẩm gạo phù hợp với thị trường cao cấp.
Thủ tướng vừa chỉ đạo gì?
Thủ tướng vừa chỉ đạo khẩn trương thực hiện các giải pháp đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo. Ảnh minh họa
Trước thực trạng giá gạo liên tục lao dốc, Thủ tướng Chính phủ vừa ký Công điện số 21/CĐ-TTg ngày 4/3/2025 về việc điều hành đảm bảo cân đối cung cầu lúa gạo.
Thủ tướng yêu cầu Bộ trưởng Công Thương chủ trì, phối hợp Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Ủy ban nhân dân các địa phương thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc thực hiện việc thu mua, xuất nhập khẩu lúa gạo góp phần làm lành mạnh thị trường, nhất là khả năng dự trữ bắt buộc.
Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu tăng cường các giải pháp thúc đẩy tiêu thụ gạo trong nước; đồng thời quan tâm các chương trình, hoạt động, xúc tiến thương mại cấp quốc gia về đào tạo, tập huấn phát triển sản phẩm, thiết kế bao bì để đa dạng hóa các sản phẩm từ gạo phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Trong Công điện nêu rõ: Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, tính toán mở rộng hạn ngạch, thời hạn cho vay đối với các doanh nghiệp có năng lực. Ngoài ra, các ngân hàng thương mại tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi, đơn giản hóa thủ tục xét duyệt cấp tín dụng, bao gồm các điều kiện về hợp đồng xuất khẩu, hợp đồng thu mua lúa, tài sản bảo đảm...
Bộ trưởng Bộ Tài chính chỉ đạo và tạo điều kiện hoàn thuế xuất khẩu sớm để tạo điều kiện cho doanh nghiệp kinh doanh, xuất khẩu gạo. Ngoài ra, chủ động xây dựng kế hoạch mua dự trữ gạo quốc gia năm 2025 để triển khai kịp thời khi có biến động bất lợi về giá lúa gạo.
Bộ Công thương thực hiện hiệu quả chiến lược phát triển thị trường gạo và thúc đẩy xuất khẩu gạo. Cụ thể, lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc thực hiện thu mua, xuất nhập khẩu lúa gạo; thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo trong nước, xúc tiến thương mại cấp quốc gia đa dạng hóa các sản phẩm. Bên cạnh đó, bổ sung tiêu chí và điều kiện với doanh nghiệp theo hướng ưu tiên, ưu đãi, khắc phục tình trạng thương lái thu mua ép giá nông dân.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các tỉnh thành ĐBSCL tiếp tục tập trung chỉ đạo triển khai có hiệu quả Đề án "Phát triển bền vững một triệu héc ta lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL".
