Ngày 5 - 7 -1975, tại sân vận động Estádio da Várzea ở thủ đô Praia, lá cờ Cape Verde lần đầu tiên được long trọng kéo lên, đánh dấu thời khắc quốc gia này chính thức tuyên bố độc lập khỏi ách thống trị của Bồ Đào Nha. Giây phút ấy, đội tuyển bóng đá quốc gia vẫn chưa thành hình, và không một ai, dù là người lạc quan nhất, có thể mường tượng được chương kỳ diệu sắp được viết nên cho dân tộc mình.
Nửa thế kỷ sau, đúng 100 ngày sau lễ kỷ niệm 50 năm quốc khánh, cũng chính tại sân vận động lịch sử đó, lá cờ ấy lại một lần nữa tung bay kiêu hãnh giữa một biển người cuồng nhiệt. Đám đông không còn đến để chứng kiến một sự kiện chính trị, mà để ăn mừng một chiến công thể thao vang dội. Họ tụ tập để chào đón những người hùng dân tộc, những cầu thủ vừa giành chiến thắng quyết định 3-0 trước Eswatini, qua đó chính thức ghi tên Cape Verde lên bản đồ bóng đá thế giới. Quốc đảo nhỏ bé ngoài khơi Senegal đã trở thành quốc gia nhỏ thứ hai trong lịch sử giành quyền tham dự World Cup, chỉ sau kỳ tích của Iceland năm 2018.
Estádio da Várzea, chứng nhân của những trận cầu quốc tế đầu tiên và là nơi chứng kiến danh hiệu duy nhất của đất nước (Amílcar Cabral Cup 2000), đêm hôm ấy như sống lại trong niềm hân hoan tột độ. Một màn hình khổng lồ được dựng lên, một sân khấu được chuẩn bị sẵn cho một bữa tiệc mà cả dân tộc đã khao khát từ lâu. Khi tiếng còi mãn cuộc vang lên, dòng người từ khắp nơi đổ về, biến sân vận động thành một chảo lửa của cảm xúc. Các cầu thủ, sau những giây phút nghỉ ngơi ngắn ngủi, đã nhanh chóng có mặt để hòa mình vào niềm vui chung.
Người hâm mộ tràn xuống sân, ôm chầm lấy những người hùng của họ. Một vài tuyển thủ còn phấn khích lên sân khấu, hòa giọng cùng các nghệ sĩ hàng đầu Cape Verde trong những bài hát và điệu nhảy truyền thống kéo dài đến tận đêm khuya. Một màn pháo hoa rực rỡ thắp sáng bầu trời Praia sau nửa đêm, như để đánh dấu một chương mới huy hoàng. Dù Tổng thống José Maria Neves đã ví von chiến công này với "một nền độc lập mới", chính phủ đã không tuyên bố ngày nghỉ lễ. Nhưng điều đó chẳng thể ngăn cản được dòng người, đặc biệt là giới trẻ, đổ ra đường ăn mừng, tận hưởng một đêm không ngủ.
Sức mạnh từ "Hòn Đảo Thứ 11"
Chiến thắng của Cape Verde không phải là điều ngẫu nhiên. Nó là kết quả của một chiến lược độc đáo, dựa trên sức mạnh của cộng đồng kiều bào rộng lớn, những người được ví von là "hòn đảo thứ 11". Trong đội hình giành vé lịch sử, có tới 14 trong số 25 cầu thủ được sinh ra và lớn lên ở nước ngoài.
Hành trình chiêu mộ những tài năng gốc Cape Verde bắt đầu từ đầu những năm 2000, lan rộng từ Bồ Đào Nha sang Pháp, Hà Lan và nhiều quốc gia khác. Thành phố Rotterdam (Hà Lan), nơi có cộng đồng 23.000 người gốc Cape Verde, đã đóng góp tới 6 tuyển thủ, bao gồm cả Dailon Rocha Livramento, người hùng ghi bàn mở tỷ số trong trận đấu quyết định.
Lịch sử Cape Verde gắn liền với những đợt di cư do thiên nhiên khắc nghiệt. Giờ đây, những người con xa xứ đã đáp lại tiếng gọi của quê hương, mang theo kỹ năng và khát vọng cống hiến. Như Livramento chia sẻ: “Đền đáp lại sự hy sinh của ông bà, cha mẹ chúng tôi là điều nhỏ nhất chúng tôi có thể làm.”
Để dung hòa những cầu thủ sinh ra ở các nền văn hóa khác nhau, HLV Pedro Leitão Brito – được biết đến với biệt danh Bubista – đã chọn cách gắn kết họ bằng ngôn ngữ và bản sắc Cape Verde. “Chúng tôi nói tiếng Creole trong đội tuyển,” ông khẳng định. “Một số cầu thủ chỉ nói tiếng Anh hay Bồ Đào Nha, nhưng giờ họ đều học Creole để cảm thấy mình thực sự thuộc về nơi này”. Bubista kế thừa triết lý của người thầy João de Deus – kiến trúc sư giai đoạn phát triển đầu tiên của bóng đá Cape Verde – và tiếp tục nuôi dưỡng tinh thần đó trong tập thể mới. Bên cạnh các ngôi sao kiều bào là những trụ cột bản địa như Vozinha hay Stopira, những người từng nhận mức lương chỉ 200–300 euro/tháng khi thi đấu trong nước, nhưng nay trở thành biểu tượng của niềm tin và ý chí.
Bóng đá – chiếc gương phản chiếu quốc gia
Đằng sau kỳ tích là sự chuyên nghiệp hóa đáng kinh ngạc của Liên đoàn bóng đá Cape Verde (FCF). Dù chỉ có tám nhân viên, FCF đã quản lý hiệu quả mọi nguồn lực và nhận được hỗ trợ từ FIFA cũng như các cựu cầu thủ nổi tiếng. Gelson Fernandes – cựu tuyển thủ Thụy Sĩ sinh tại Cape Verde – nay là giám đốc khu vực châu Phi của FIFA, đã giúp kết nối nguồn lực cho quê hương. “Ngày xưa, chúng tôi không có điều kiện để phát triển. Giờ đây, Cape Verde đã sẵn sàng”, Fernandes chia sẻ. Tài chính luôn là thách thức. Một chuyến đi thi đấu sân khách, như đến Libya, tiêu tốn tới 400.000 USD. Vì vậy, khoản tiền 10,5 triệu USD từ FIFA dành cho các đội dự World Cup sẽ là cú hích khổng lồ, giúp FCF đầu tư vào cơ sở vật chất, tuyển trạch và đào tạo trẻ. Mục tiêu của họ là xây dựng hệ thống phát hiện tài năng trong cộng đồng kiều bào và tiếp tục gắn kết “mười một hòn đảo” bằng bóng đá.
Với người dân Cape Verde, tấm vé World Cup không chỉ là niềm vui thể thao. Nó là lời khẳng định rằng một quốc gia nhỏ bé, từng đối mặt với khan hiếm và di cư, vẫn có thể viết nên câu chuyện của riêng mình bằng tinh thần bền bỉ và niềm tự hào dân tộc. Tại Estádio da Várzea đêm ấy, giữa tiếng hát và pháo hoa, nhiều người đã bật khóc. “Đây là khoảnh khắc định hình quốc gia,” ông Silva nói. “Lần đầu tiên, cả thế giới sẽ biết Cape Verde là ai.”
