Trào lưu “chanh muối, chanh liều cao, muối thô chữa bách bệnh” đang lan rộng trên mạng xã hội, được nhiều người chia sẻ như “bí quyết sống khỏe”. Theo lý lẽ của những người chia sẻ trào lưu, cơ thể bệnh tật là do “toan hóa”, và chỉ cần uống chanh để “kiềm hóa máu”, tế bào sẽ khỏe mạnh trở lại.
Theo bác sĩ Dương Minh Tuấn, khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, những lý lẽ đó nghe có vẻ hợp lý, nhưng đó là hiểu lầm nghiêm trọng.
Cơ thể con người duy trì pH máu cực kỳ ổn định, trong khoảng 7,35–7,45. Chỉ cần lệch nhẹ cũng nguy hiểm, pH <7,2 có thể gây hôn mê, còn >7,6 có thể ngừng tim.
Để giữ được mức cân bằng này, cơ thể phải huy động cả hệ thống điều hòa phức tạp, phổi điều chỉnh khí CO₂, thận thải ion H⁺ và tái hấp thu HCO₃⁻, cùng các hệ đệm bicarbonat hoạt động liên tục.
“ Không có loại nước nào - dù là nước kiềm, chanh muối hay ‘thần dược’ - có thể làm thay đổi pH máu nếu bạn còn khỏe mạnh ,” bác sĩ Tuấn nói.
Một tổng quan khoa học của nhóm Fenton & Huang (Journal of the American Dietetic Association, 2011) cũng khẳng định, chế độ ăn kiềm không có bằng chứng giúp phòng hay chữa ung thư . Các tổ chức lớn như WHO hay Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) chưa từng khuyến cáo “kiềm hóa cơ thể” để trị bệnh.
Một trong những quan niệm phổ biến khác là “chanh diệt khuẩn, muối tẩy độc”. Thực tế, axit citric trong chanh chỉ có thể tiêu diệt vi khuẩn trong ống nghiệm ở nồng độ rất cao, cao hơn hàng trăm lần so với khi pha một ly nước chanh. Khi vào cơ thể, axit này bị trung hòa trong ruột non, không còn hoạt tính “diệt khuẩn” nào nữa.
Nhiều người tin uống chanh muối, chanh liều cao có thể chữa bách bệnh.
Muối ăn (NaCl) cũng không phải “thuốc giải độc”. Đây chỉ là chất điện giải giúp duy trì áp lực thẩm thấu và dẫn truyền thần kinh. Khi nạp quá nhiều, natri lại trở thành gánh nặng cho tim, mạch và thận, gây tăng huyết áp, phù, suy tim , tổn thương thận và thậm chí ung thư dạ dày .
Với HIV hay ung thư, cơ chế bệnh phức tạp hơn nhiều. HIV tích hợp vào DNA tế bào miễn dịch và chỉ có thuốc kháng retrovirus (ARV) mới ức chế được quá trình đó. Ung thư lại liên quan đến đột biến gen và rối loạn phân bào – điều mà chanh muối hoàn toàn không thể tác động.
Theo bác sĩ, niềm tin mù quáng có thể khiến người bệnh đánh mất cơ hội sống. Nghiên cứu của Skylar Johnson (Tạp chí Ung thư Quốc gia Mỹ, 2018) cho thấy, bệnh nhân ung thư chọn điều trị thay thế có nguy cơ tử vong cao gấp 2,5–5 lần so với người tuân thủ phác đồ chuẩn. Không phải vì chanh muối “độc”, mà vì họ đã bỏ lỡ thời gian vàng điều trị.
Thêm vào đó, việc pha chanh muối tùy tiện còn dễ gây rối loạn điện giải, quá mặn dẫn đến tăng natri máu, lú lẫn, co giật; quá chua có thể gây viêm loét dạ dày, trào ngược, mòn men răng. Uống sai cách, “thức uống kỳ diệu” này có thể phản tác dụng.
Theo bác sĩ Tuấn, vẫn có nhiều người tin vào các trào lưu này bởi một phần vì con người luôn muốn tìm phương pháp đơn giản, “tự nhiên” và không tốn kém. Một phần vì thiếu đối thoại y tế - khi bệnh nhân không được bác sĩ giải thích kỹ, họ dễ tin vào những video “người thật việc thật” trên mạng.
Các clip “chữa khỏi ung thư bằng chanh muối” có thể đạt hàng triệu lượt xem, trong khi những bài phản biện khoa học chỉ vài trăm. Hiệu ứng cảm xúc, lời kể giản dị, hình ảnh “người khỏi bệnh” khiến nhiều người tin rằng đó là thật – dù phần lớn chỉ là trùng hợp hoặc hiện tượng “bệnh tự thuyên giảm” (regression to the mean).
Bệnh tật, đặc biệt là HIV, ung thư, tiểu đường hay bệnh thận mạn, chỉ có thể kiểm soát bằng điều trị y học dựa trên chứng cứ. Người bệnh HIV sống khỏe đến 80 tuổi nhờ thuốc ARV, không phải nhờ chanh. Bệnh nhân ung thư vượt qua nhờ phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, không nhờ “kiềm hóa cơ thể”.
