Tháng 3 năm 2023 đánh dấu một trong những thời điểm hỗn loạn nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008, khi ngân hàng Credit Suisse – từng là biểu tượng của sự vững mạnh Thụy Sĩ – buộc phải sáp nhập khẩn với đối thủ UBS để tránh nguy cơ sụp đổ hoàn toàn. Sự kiện này không chỉ khép lại hơn 160 năm hoạt động độc lập của một trong những tên tuổi hàng đầu châu Âu, mà còn thổi bùng lên nỗi lo ngại về tính ổn định của hệ thống ngân hàng toàn cầu.
Trước khi lao dốc, Credit Suisse từng nằm trong nhóm “too big to fail” – tức quá lớn để sụp đổ. Được thành lập từ năm 1856, ngân hàng này đã xây dựng danh tiếng trong lĩnh vực quản lý tài sản và ngân hàng đầu tư, phục vụ hàng triệu khách hàng giàu có trên khắp thế giới.
Thế nhưng, trong suốt hơn một thập kỷ trước khi rơi vào khủng hoảng, Credit Suisse liên tục vướng vào các bê bối lớn: từ vụ thua lỗ hàng tỷ USD liên quan đến Archegos Capital Management năm 2021, cho tới vụ phá sản của Greensill Capital, khiến ngân hàng phải ghi nhận thiệt hại nặng nề và đối diện với hàng loạt vụ kiện tụng. Ngoài ra, ngân hàng này cũng bị cáo buộc dính líu tới các dòng tiền mờ ám, từ rửa tiền đến tài trợ cho các khách hàng có lịch sử tội phạm. Những cú sốc nối tiếp làm uy tín của Credit Suisse xói mòn nghiêm trọng, khách hàng dần mất niềm tin, trong khi giá cổ phiếu ngân hàng liên tục lao dốc.
Điểm bùng phát xảy ra vào giữa tháng 3/2023, khi thị trường toàn cầu chao đảo bởi sự sụp đổ bất ngờ của một loạt ngân hàng Mỹ như Silicon Valley Bank (SVB) và Signature Bank. Tâm lý hoảng loạn lan sang châu Âu, và nhà đầu tư bắt đầu chất vấn khả năng chống chịu của Credit Suisse. Khi Ngân hàng Quốc gia Ả Rập Saudi – cổ đông lớn nhất – tuyên bố sẽ không bơm thêm vốn, làn sóng bán tháo cổ phiếu và trái phiếu của Credit Suisse tăng vọt. Giá trị cổ phiếu ngân hàng có lúc rơi xuống mức thấp kỷ lục.
Mọi giải pháp tự cứu dường như không còn khả thi. Trước nguy cơ một cuộc khủng hoảng ngân hàng toàn cầu tái diễn, chính phủ Thụy Sĩ và Ngân hàng Trung ương nước này đã buộc phải đứng ra dàn xếp.
Thỏa thuận sáp nhập Credit Suisse vào UBS được thực hiện chỉ trong vòng vài ngày, với sự bảo lãnh mạnh tay từ chính phủ và ngân hàng trung ương Thụy Sĩ. UBS đồng ý mua lại Credit Suisse với giá chỉ 3,25 tỷ USD – thấp hơn nhiều so với giá trị thực vốn hóa thị trường, kèm cam kết chịu một phần thua lỗ, còn nhà nước sẽ hỗ trợ hàng trăm tỷ USD thanh khoản để đảm bảo hệ thống không đổ vỡ. Thỏa thuận này được coi là một trong những thương vụ “cưỡng hôn” lớn nhất lịch sử tài chính hiện đại, đánh dấu hồi kết cho một thương hiệu từng là niềm tự hào quốc gia của Thụy Sĩ.
Sự sụp đổ của Credit Suisse gắn liền với làn sóng bất ổn toàn cầu của hệ thống ngân hàng giai đoạn 2023. Trước đó, việc Silicon Valley Bank – ngân hàng lớn thứ 16 của Mỹ – phá sản chỉ trong vòng 48 giờ sau khi khách hàng đồng loạt rút tiền đã gây cú sốc tâm lý chưa từng có kể từ 2008. Signature Bank cũng buộc phải đóng cửa.
Nguyên nhân chính xuất phát từ sự thay đổi mạnh mẽ của môi trường lãi suất. Trong nhiều năm, các ngân hàng đã quen hoạt động với lãi suất siêu thấp, dễ dàng huy động và đầu tư. Nhưng khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cùng các ngân hàng trung ương lớn khác tăng lãi suất với tốc độ nhanh nhất nhiều thập kỷ nhằm kiềm chế lạm phát, giá trị danh mục trái phiếu của nhiều ngân hàng lao dốc, trong khi chi phí huy động vốn tăng cao, khiến nhiều định chế mất cân đối nghiêm trọng.
Trong trường hợp của Credit Suisse, yếu tố quản trị yếu kém và bê bối lịch sử đã khiến ngân hàng đặc biệt dễ tổn thương trước cú sốc này. Khi niềm tin đã mất, bất kỳ tin đồn hay biến động nào cũng có thể châm ngòi cho làn sóng rút tiền hàng loạt. Đây chính là điểm yếu cốt lõi của hệ thống ngân hàng hiện đại: dù các ngân hàng có lượng tài sản lớn, nhưng chỉ cần một tỷ lệ khách hàng rút vốn cùng lúc, tính thanh khoản sẽ bị phá vỡ.
Tác động của sự kiện Credit Suisse và chuỗi khủng hoảng ngân hàng Mỹ không chỉ dừng lại ở biên giới từng quốc gia. Trên thị trường chứng khoán toàn cầu, hàng nghìn tỷ USD vốn hóa bị thổi bay trong những ngày cao điểm hoảng loạn. Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ và châu Âu biến động mạnh, phản ánh tâm lý nhà đầu tư đổ xô tìm nơi trú ẩn an toàn. 16 tỷ Franc Thụy Sĩ (CHF) trái phiếu ước tính đã bị xóa sổ.
Các ngân hàng trung ương buộc phải can thiệp khẩn cấp, bơm thanh khoản vào hệ thống và mở rộng các đường hoán đổi tiền tệ xuyên quốc gia để tránh tắc nghẽn dòng vốn. Niềm tin vào sự ổn định của hệ thống tài chính bị lung lay, làm dấy lên câu hỏi: liệu những biện pháp cải cách sau khủng hoảng 2008 có đủ để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng mới?
Một trong những hệ quả rõ rệt nhất là áp lực gia tăng lên các ngân hàng thương mại toàn cầu. Nhà đầu tư bắt đầu soi xét kỹ lưỡng bảng cân đối kế toán, đặt câu hỏi về khả năng chống chịu trước rủi ro lãi suất và các khoản đầu tư dài hạn. Ngay cả những ngân hàng lớn ở Đức, Pháp hay Anh cũng chứng kiến giá cổ phiếu biến động dữ dội. Niềm tin vốn là “tài sản vô hình” quan trọng nhất của ngành ngân hàng, nhưng lại là thứ dễ mất đi nhất khi xảy ra khủng hoảng.
Đối với Thụy Sĩ, vụ Credit Suisse là cú sốc chưa từng có tiền lệ. Quốc gia vốn được coi là hình mẫu ổn định tài chính nay phải chứng kiến một trong những thương hiệu ngân hàng lâu đời nhất biến mất chỉ sau vài ngày. Uy tín của hệ thống ngân hàng Thụy Sĩ bị tổn thương, trong khi người dân đặt câu hỏi về trách nhiệm của cơ quan quản lý. Với UBS, thương vụ này biến họ thành ngân hàng quản lý tài sản lớn nhất thế giới, nhưng cũng đặt lên vai khối lượng tài sản rủi ro khổng lồ từ Credit Suisse.
Trên bình diện toàn cầu, sự kiện Credit Suisse cho thấy hệ thống ngân hàng vẫn tồn tại nhiều điểm yếu cơ bản, ngay cả sau hơn một thập kỷ cải cách. Những quy định khắt khe hơn về vốn và thanh khoản sau 2008 đã giúp các ngân hàng mạnh mẽ hơn, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro khi niềm tin thị trường sụp đổ. Trong thế giới tài chính, sự ổn định luôn mong manh, và những cú sốc bất ngờ có thể dễ dàng biến thành khủng hoảng toàn diện.
Bài học từ Credit Suisse và làn sóng ngân hàng Mỹ năm 2023 là cảnh báo cho tương lai. Các ngân hàng cần quản lý rủi ro cẩn trọng hơn, đặc biệt là rủi ro lãi suất và danh mục đầu tư. Cơ quan quản lý cần giám sát chặt chẽ hơn, đảm bảo minh bạch thông tin để duy trì niềm tin thị trường. Nhà đầu tư và công chúng cũng cần nhận thức rõ rằng hệ thống tài chính toàn cầu, dù phức tạp và hiện đại, vẫn dễ bị tổn thương trước tâm lý hoảng loạn tập thể.
Sự sụp đổ của Credit Suisse có thể coi là điểm nhấn lớn nhất trong cuộc khủng hoảng ngân hàng toàn cầu giai đoạn 2023, nhưng cũng đồng thời là tấm gương phản chiếu toàn bộ những bất ổn của hệ thống. Khi một ngân hàng lớn có lịch sử hơn 160 năm còn có thể biến mất chỉ trong vài ngày, thì không có định chế nào thực sự miễn nhiễm trước sự khắc nghiệt của thị trường và sự mất niềm tin của khách hàng. Đây không chỉ là một câu chuyện riêng lẻ của Thụy Sĩ, mà là lời nhắc nhở rằng thế giới tài chính toàn cầu vẫn luôn đứng trên ranh giới mong manh giữa ổn định và hỗn loạn.
Theo: WSJ, Tổng hợp