Shopee thu 'phí hạ tầng', khó cho cửa hàng nhỏ

Shopee nói gì về phí hạ tầng?

3.000 đồng/đơn hàng được Shopee thông báo là phí hạ tầng dùng "để tiếp tục nâng cấp và phát triển cơ sở hạ tầng, công nghệ và liên tục nâng cao trải nghiệm mua bán cho cả người mua hàng lẫn nhà bán hàng".

Cụ thể hơn về những "hạ tầng" được sàn trang bị và thu phí người bán, đại diện Shopee cho biết đó là: ứng dụng AI vào hộp trò chuyện (chatbot), cải thiện chất lượng hình ảnh sản phẩm bằng AI, áp dụng công nghệ và đầu tư mạnh vào hệ thống logistics.

"Những cải tiến này không chỉ giúp nhà bán hàng nâng cao tính chuyên nghiệp và khả năng cạnh tranh trên thị trường mà còn mang lại trải nghiệm mua sắm liền mạch và hiện đại hơn cho người dùng", đại diện Shopee giải thích.

Trước khi áp dụng phí hạ tầng với người bán, Shopee cũng đã thông báo sẽ ngừng hỗ trợ yêu cầu trả hàng/hoàn tiền với lý do "hàng nguyên vẹn nhưng không còn nhu cầu" từ người mua đối với nhà bán không thuộc Shopee Mall.

Theo giải thích của Shopee, thay đổi này sẽ giúp nhà bán giảm được chi phí vận hành, đồng thời khuyến khích người mua cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước khi đưa ra quyết định mua hàng. "Shopee vẫn duy trì các chính sách bảo vệ người mua khác, đảm bảo quyền lợi khi sản phẩm có lỗi từ nhà sản xuất, không đúng mô tả hoặc hư hỏng trong quá trình vận chuyển", đại diện sàn cho biết.

Tuy nhiên từ ngày 1-7, Shopee cũng triển khai chương trình "Phí ship 0 đồng mọi đơn" trên toàn sàn. Theo đó, mọi người tiêu dùng Việt Nam, bất kể ở nông thôn hay thành thị, đều có thể mua bất cứ sản phẩm nào (dưới 15kg; loại trừ một số quy định đặc thù khác) trên Shopee mà không phải trả phí vận chuyển.

"Khác biệt lớn nhất của chương trình miễn phí vận chuyển lần này của Shopee là người dùng không cần săn mã voucher, không giới hạn về giá trị đơn hàng (dưới 15kg), không giới hạn số lượng đơn hàng có thể mua và không cần chờ đợi tới các ngày campaign hay mùa mega sale", đại diện sàn này cho biết.

* ThS NGUYỄN PHẠM HOÀNG HUY (chủ nhiệm bộ môn TMĐT FPT Polytechnic HCM):

Sàn áp đặt, người bán bị động

Việc Shopee tung thêm một khoản phí mới mang tên "phí hạ tầng" là không hợp lý. Quyết định được đưa ra một chiều, không khảo sát ý kiến từ phía người bán, những người đang trực tiếp gánh chịu chi phí và rủi ro. Tiểu thương bị đặt vào thế bị động, buộc phải chấp nhận mà không có lựa chọn.

Với cách vận hành mang tính áp đặt như vậy, tiểu thương còn lo ngại sắp tới các sàn sẽ còn tiếp tục tăng thêm nhiều loại phí khác. Chưa kể, người bán còn phải đối mặt với việc bị khóa tài khoản nếu bị khách từ chối nhận, hoàn trả hoặc phản hồi tiêu cực nhiều lần. Điều này càng đẩy rủi ro tăng thêm. Bên cạnh đó, người bán hiện nay gần như không kiểm soát được gì trên sàn.

Mọi chính sách, quy định đều do sàn đặt ra, người bán không được góp ý, không theo sẽ không được bán. Chẳng hạn, sàn áp miễn phí vận chuyển cho tất cả đơn hàng, thậm chí với món nhỏ như cái kẹp tóc trong khi mỗi đơn hàng đều phải gánh phí nhân viên, vận hành, cùng loạt phí do sàn quy định.

Trong hợp đồng ký kết với tiểu thương, sàn TMĐT đã nắm phần chuôi, có quyền điều chỉnh, tăng phí theo chiến lược kinh doanh. Trong khi đó, tình trạng hàng gian, hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ... vẫn tràn lan trên các sàn TMĐT, gây ảnh hưởng đến người bán hàng chân chính, để môi trường cạnh tranh không lành mạnh tồn tại thời gian dài.

* Ông HUỲNH HỒ ĐẠI NGHĨA (chuyên gia chính sách công và quan hệ quốc tế):

Người bán hàng bị đặt vào "thế đã rồi"

Xét về nguyên lý kinh tế số, việc sàn Shopee thêm phí mới không phải một quyết định bất ngờ. Sau nhiều năm "đốt tiền" để xây dựng hệ sinh thái, việc các sàn TMĐT bắt đầu chuyển hướng sang thu phí bền vững từ người bán là xu hướng quốc tế. Amazon, eBay, Alibaba... đều đã vận hành theo hướng này từ rất lâu.

Tuy nhiên, việc áp dụng một khoản phí cố định - với ngưỡng 3.000 đồng cho mọi đơn hàng - mà không phân biệt giá trị hay đặc thù ngành, chắc chắn sẽ tạo ra phản ứng trong cộng đồng tiểu thương online, đặc biệt là nhóm bán hàng giá thấp, vốn mỏng.

Dù chủ trương thu phí là hợp lý, nhưng việc thiếu phân tầng người bán, thiếu cơ chế tham vấn và minh bạch thông tin sử dụng phí khiến nhiều người cảm thấy bị "đặt vào thế đã rồi". Trong một môi trường thương mại công bằng, mọi quyết sách đều cần được đồng thiết kế với cộng đồng mà nó ảnh hưởng trực tiếp.

Khi đó, rõ ràng nhiều người bán nhỏ lẻ buộc phải tăng giá, gộp đơn hoặc rút khỏi nền tảng. Một số sản phẩm giá rẻ bị loại bỏ do không đủ bù chi phí, khiến người tiêu dùng - đặc biệt ở nhóm thu nhập thấp - mất đi lựa chọn đa dạng, giá tốt.

Với nhiều tiểu thương, đặc biệt là người làm nhỏ lẻ, hộ kinh doanh vùng nông thôn, sinh viên khởi nghiệp, lao động tự do, TMĐT không chỉ là kênh kiếm tiền mà còn là cơ hội duy nhất để bám trụ với nền kinh tế số.

Khi chính sách không phân tầng người bán mà áp dụng đại trà, cái giá phải trả không chỉ là lợi nhuận, mà là sự rời bỏ hệ sinh thái bởi những người không còn "chịu nổi nhiệt". Điều này đi ngược lại nguyên tắc phát triển bền vững và bao trùm mà nền kinh tế số cam kết: không để ai bị bỏ lại phía sau.

Shopee chiếm số 1 thị phần TMĐT Việt Nam

Theo "Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 và dự báo 2025" từ nền tảng nghiên cứu dữ liệu Metric, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT phổ biến hàng đầu tại Việt Nam gồm Shopee, TikTok Shop, Lazada, Tiki và Sendo trong năm 2024 đạt 318.900 tỉ đồng.

Tính đến đầu năm 2025, Shopee vẫn giữ vững vị trí dẫn đầu thị trường TMĐT tại Việt Nam với 62% thị phần. Tuy nhiên, sau giai đoạn đầu đẩy mạnh khuyến mãi để mở rộng thị phần, gần đây nền tảng này liên tục áp dụng loạt chính sách mới, tăng và bổ sung thêm nhiều loại phí. Ảnh hưởng lớn đến những tiểu thương nhỏ lẻ, những người kinh doanh mặt hàng có biên lợi nhuận thấp.