Ngành điều Việt Nam vẫn đang tiếp tục duy trì vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu điều nhân chế biến trong gần hai thập kỷ qua. Tuy nhiên bên cạnh nguồn cung nội địa, nước ta cũng đang nhập khẩu từ nhiều thị trường khác để củng cố vị thế.
Theo số liệu thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, nhập khẩu hạt điều về Việt Nam trong tháng 3 đạt hơn 298 nghìn tấn với trị giá hơn 504 triệu USD, tăng mạnh 106,9% về lượng và tăng 101,4% về trị giá so với tháng 2. Lũy kế trong 3 tháng đầu năm nước ta đã nhập khẩu hơn 1,6 triệu tấn hạt điều với kim ngạch hơn 430 triệu USD, tăng 9,3% về lượng và tăng 3,1% về trị giá so với cùng kỳ năm trước.
Xét về thị trường, Campuchia là nhà cung cấp hạt điều lớn nhất cho Việt Nam với hơn 295 nghìn tấn, trị giá hơn 496 triệu USD, giảm 36% về lượng và giảm 16% so với cùng kỳ năm trước. Giá bình quân 1.680 USD/tấn, tăng mạnh 30% so với cùng kỳ.
Đứng thứ 2 trong số các thị trường là Tanzania với hơn 126 nghìn tấn, trị giá hơn 230 triệu USD, tăng mạnh 100% về lượng và tăng mạnh 188% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Giá tăng 44% so với năm trước, đạt 1.824 USD/tấn.
Indonesia là nhà cung cấp hạt điều lớn thứ 3 cho Việt Nam với hơn 14 nghìn tấn, trị giá gần 24 triệu USD, tăng 5% về lượng nhưng tăng mạnh 55% về trị giá. Giá cũng tăng 48% so với năm trước, tương ứng 1.696 USD/tấn.
Campuchia đóng vai trò quan trọng đối với ngành điều của Việt Na. Láng giềng Việt Nam có 435.733 ha trồng điều với sản lượng đạt 508.283 tấn tính đến năm 2022. Cũng trong năm 2022, Campuchia đã xuất khẩu 471.520 tấn hạt điều thô và thu về hơn 1,07 tỷ USD. Trong đó có tới 98,5% sản lượng điều xuất khẩu của Campuchia được bán sang Việt Nam.
Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 40 /2014/TT-BTC hướng dẫn thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt đối với hàng hoá nhập khẩu có xuất xứ từ Vương quốc Campuchia.
Theo đó, Thông tư quy định các loại hàng hóa có xuất xứ từ Campuchia nhập khẩu vào Việt Nam được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt 0%, cụ thể đối với các mặt hàng:
Dừa, quả hạch Brazil và hạt điều, tươi hoặc khô, đã hoặc chưa bóc vỏ hoặc lột vỏ; Quả chà là, sung, vả, dứa, bơ, ổi, xoài và măng cụt, tươi hoặc khô; Các loại dưa (kể cả dưa hấu) và đu đủ, tươi;
Lúa gạo; Mật thu được từ chiết xuất hoặc tinh chế đường; Sản phẩm từ tinh bột sắn và sản phẩm thay thế chế biến từ tinh bột, ở dạng mảnh, hạt, bột xay, bột rây hay các dạng tương tự;
Như vậy hạt điều nhập khẩu từ Campuchia và các quốc gia ASEAN có thuế nhập khẩu 0%, trong khi nhập từ thị trường ngoài ASEAN có thuế 5%.
Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu năm 2025 đạt 4,5 tỷ USD. Để hiện thực hóa, ngành cần tập trung vào 3 trụ cột: Nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng hóa thị trường và tăng cường xúc tiến thương mại. Trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu còn phức tạp, việc chủ động nắm bắt thông tin thị trường, điều chỉnh chiến lược kinh doanh và đầu tư vào chế biến sâu sẽ là yếu tố sống còn.
Việc duy trì vị thế số 1 tại các thị trường lớn như châu Âu trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt đòi hỏi ngành điều phải tăng tốc chuyển đổi số, minh bạch truy xuất nguồn gốc và đẩy mạnh thương hiệu quốc gia.