Sài Gòn, 30-4 và má

Má Nguyễn Thị Thu Thủy của tôi - Ảnh: N.Q.Đ.

1. Năm 1951 ở Mỹ Tho, khi lên 9 tuổi, má tận mắt thấy cảnh lính Pháp đến đốt ngôi nhà gia đình đang ở, bà ngoại bị trói tay và áp giải thẳng vào tù vì ông ngoại có "tội" tham gia kháng Pháp.

Bà ngoại dẫn đàn con, trong đó có má, lên thuê trọ ở một xóm nghèo tại chợ Xóm Chiếu - Sài Gòn, hành nghề gánh nước mướn. Các cậu tuổi lớn nhưng chưa đủ 18 thì đi bốc vác. Má còn nhỏ ở nhà bán khoai củ luộc tìm kế sinh nhai, nếu bán ế thì có cái ăn cho cả gia đình.

Thời gian chính bà ngoại đi dò tìm tin tức ông ngoại mất tích. Sau này nghe nói ông ngoại bị thực dân Pháp giết chết đâu đó ở vùng đất Sài Gòn - Gia Định, đến nay vẫn chưa tìm được hài cốt.

Đời vất vả với đôi quang gánh nặng trĩu trên vai của ngoại, của má. Những gánh toàn là mận hồng đào chín mọng hái ở nhà vườn rồi vận chuyển trên tuyến xe lửa đầu tiên của xứ Đông Dương từ Mỹ Tho lên Sài Gòn để bán mưu sinh.

Năm Mậu Thân 1968, má lại chứng kiến cảnh Mỹ ném bom trúng hầm làm chết tức tưởi người anh trai cả và cháu trai tuổi chưa thành niên. Không có thời gian để tang, má phải tốc hành bế đứa cháu gái 3 tuổi đang bị thương nặng lên Sài Gòn cấp cứu.

Được người Sài Gòn cưu mang hai cô cháu đi điều trị thương tích mà trong túi lại không có tiền. May mắn, một tổ chức nhân đạo cho "quá giang" lên trực thăng bay ra bệnh viện dã chiến ở Biên Hòa để chữa cho cháu gái có hai mắt lồi to như hai cái chén vì áp lực khi sập hầm. Sự sống và cái chết chỉ cách nhau trong gang tấc thời loạn lạc.

Đó cũng là lần đầu tiên và duy nhất má được đi máy bay.

Khi má mang thai sắp sinh con thì nhận tin dữ: chồng hy sinh khi thời gian hòa bình, thống nhất đất nước đã gần kề. Vậy là khi lọt lòng mẹ, tôi đã không được nhìn thấy mặt cha và má trở thành người mẹ đơn thân kể từ đó. Ông nội là đảng viên, cựu tù Côn Đảo cũng mất.

Những người đàn ông quan trọng nhất của đời má đều đã ra đi mãi mãi do chiến tranh. Đó là nỗi mất mát quá lớn không thể nào bù đắp được cho người phụ nữ Nam Bộ này. Cuộc sống thời chiến của má như một cuốn phim buồn.

2. Do chiến tranh, hầu hết người dân phải tản cư khỏi nơi giao tranh ác liệt. Sau ngày 30-4-1975, hòa bình lập lại, má hân hoan ẵm bồng con nhỏ trở về quê hương Đạo Thạnh, một xã ven đô của TP Mỹ Tho,