Linh kiện Mỹ trong vũ khí Nga
Các nhà sản xuất chip phương Tây đã bị chỉ trích vì sản phẩm của họ liên tục xuất hiện trong vũ khí của Nga. Ví dụ, chip của Texas Instruments Inc. (Mỹ) đã được tìm thấy trong tên lửa Kinzhal phóng từ trên không và máy bay không người lái tấn công có tên là Lancet-3 của nước này. Vladyslav Vlasiuk, ủy viên chính sách trừng phạt của Ukraine cho biết: "Chúng tôi rất muốn thấy các đối tác của mình quyết đoán hơn".
Hồ sơ mà Bloomberg thu thập được tiết lộ những chi tiết mới về chuỗi cung ứng từ Thung lũng Silicon đến Moscow. Chúng cho thấy nhiều bước mà các nhà cung cấp cho quân đội Nga thực hiện để mua các linh kiện từ nhà sản xuất chip Texas Instruments Inc. của Mỹ, đáng chú ý là công ty có trụ sở tại Dallas này không hề hay biết.
Những linh kiện này giúp sản xuất máy bay không người lái, bom lượn, hệ thống liên lạc chính xác và tên lửa Iskander mà Moscow sử dụng để tấn công các thành phố của Ukraine. Quy trình mua hàng đơn giản đến ngạc nhiên. Một số nhà phân phối của Nga đã tích hợp thông tin từ cửa hàng trực tuyến của Texas Instruments (TI) vào nền tảng bán hàng của họ, cho phép khách hàng xem hàng tồn kho và giá bán chất bán dẫn trước khi đặt mua. Từ Moscow hoặc St. Petersburg, họ có thể mua các thành phần TI chỉ bằng vài cú nhấp chuột, đặt hàng và giao hàng thông qua các công ty bên ngoài nước Nga.
Chip của Texas Instruments Inc. (Mỹ) được tìm thấy trong tên lửa Kinzhal của Nga. Ảnh: Bloomberg
Theo thông tin thu thập, một nhà phân phối lớn của Nga đã xử lý hơn 4.000 đơn đặt hàng cho hàng trăm nghìn sản phẩm TI trị giá khoảng 6 triệu đô la trong năm nay tính đến tháng 8. Gần 4 triệu USD trong số các đơn đặt hàng đó cuối cùng là cho các công ty quân sự của Nga, trong khi số còn lại có thể dành cho mục đích dân sự, theo hồ sơ cung ứng. Các mặt hàng đã được chuyển qua Hồng Kông (Trung Quốc) hoặc các quốc gia khác trước khi đến Nga.
Chuỗi cung ứng chip này cho thấy cách một nhóm trung gian và công ty vỏ bọc bí ẩn đã giúp tổ hợp công nghiệp quân sự của Nga tiếp tục mua công nghệ của Mỹ bất chấp nhiều năm chiến tranh và lệnh trừng phạt của phương Tây. Những con chip tương đối đơn giản này đóng vai trò cốt lõi trong khả năng sản xuất vũ khí của Nga.
"Bất kỳ hoạt động xuất khẩu công nghệ chip và vi điện tử công nghệ cao nào sang Nga, dù trực tiếp hay thông qua bên thứ ba, đều đi kèm với rủi ro là công nghệ này có thể được sử dụng trong vũ khí", Thomas Withington, nghiên cứu viên tại London, cho biết.
Theo tài liệu mà Bloomberg có được, điểm khởi đầu cho nhiều đơn đặt hàng công nghệ bất hợp pháp là các trang web, bao gồm hai trang web có tên là getchips.ru và altchips.ru. Nhiều quốc gia phương Tây, bao gồm cả Mỹ và Châu Âu, chặn quyền truy cập vào các trang web này, nhưng Bloomberg xác nhận rằng cả hai trang web này đều có thể truy cập được bên trong nước Nga.
Bloomberg không thể xác minh độc lập cách thông tin sản phẩm từ TI được tích hợp vào các cổng thông tin của Nga nhưng xác nhận rằng trang web công ty của TI, TI.com, có thể truy cập từ bên trong nước Nga bằng cách sử dụng VPN, một kết nối kỹ thuật số cho phép che giấu dữ liệu vị trí và địa chỉ internet.
Kẽ hở từ các lệnh trừng phạt
Các tài liệu mà Bloomberg xem xét chỉ ra rằng nhiều hàng hóa có nguồn gốc từ cửa hàng của TI cuối cùng được chuyển đến Nga từ các nước thứ ba, mặc dù họ không tiết lộ từng bước trung gian trong chuỗi cung ứng hoặc ai đã đặt hàng với cửa hàng của TI. Điều đó có nghĩa là một số đơn hàng có thể đã được thực hiện thông qua các nhà phân phối, đại lý bán lại hoặc thông qua hàng tồn kho cũ đã được đặt hàng trước đó và được lưu trữ.
Các nhà phân phối cũng có thể mua và giữ các bộ phận trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, làm dấy lên khả năng một số chip TI mà quân đội Nga sử dụng có thể đã được mua trước khi các lệnh trừng phạt của phương Tây được áp dụng.
Hệ thống tên lửa đạn đạo Iskander của Nga. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga
Khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, Mỹ và Liên minh Châu Âu đã áp dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với hàng chục mặt hàng, thiết bị điện tử và công nghệ, bao gồm danh sách chi tiết về "các mặt hàng ưu tiên cao" được tìm thấy trong vũ khí của Nga hoặc cần thiết để sản xuất chúng. Nhiều sản phẩm TI được chuyển đến Nga nằm trong phạm vi kiểm soát đó.
Việc xuất khẩu trực tiếp hoặc cố ý các mặt hàng bị hạn chế như vậy sang Nga là bất hợp pháp, nhưng việc vận chuyển đến hầu hết các quốc gia khác không bị cấm rõ ràng. Nhiều lô hàng phải đi qua nhiều điểm trước khi đến Nga, khiến việc kiểm tra trở nên phức tạp và gánh nặng trách nhiệm không rõ ràng.
Nhật ký đơn hàng được Bloomberg xem xét cho thấy sự gia tăng rõ rệt trong việc mua hàng để giao đến Nga. Ba trong số các công ty trung tâm của tuyến đường chip được đăng ký tại các địa chỉ ở Hồng Kông.
Khối lượng bán hàng thông qua kênh cung cấp này chỉ là một phần nhỏ trong số các công nghệ hạn chế mà Nga có thể lấy từ nước ngoài. Năm ngoái, quốc gia này đã nhập khẩu hơn 1 tỷ đô la chip của Mỹ và Châu Âu.
"Các nhà sản xuất phương Tây chắc chắn có thể thực hiện thẩm định tốt hơn để ngăn chặn các mặt hàng quân sự đến Ukraine", Maria Shagina, nghiên cứu viên cấp cao về lệnh trừng phạt kinh tế, tiêu chuẩn và chiến lược tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế cho biết.
"Điều đó đòi hỏi phải áp dụng một cách tiếp cận toàn diện trong quản lý rủi ro: chuyển từ việc tuân thủ theo hình thức sang cách tiếp cận toàn diện và chủ động", Maria Shagina nói thêm.
Trong một trường hợp mà Bloomberg xem xét, một doanh nghiệp quân sự của Nga đã nộp một lời giải thích chi tiết cho Bộ Quốc phòng về yêu cầu mua hàng của mình.
Sau khi chính phủ Nga chấp thuận các giao dịch mua như vậy, thiết bị TI sẽ được đặt hàng thông qua ít nhất một bên trung gian và được vận chuyển đến ít nhất một quốc gia trung gian. Trong số các bên trung gian tham gia có Sure Technology, Chipower Electronics và Horsway Tech tại Hồng Kông, theo các tài liệu mà Bloomberg đã xem xét.
Chính từ nhóm công ty này mà hàng hóa TI cuối cùng được giao đến tay khách hàng cuối cùng, bao gồm các thực thể trong tổ hợp công nghiệp-quân sự của Nga.